28 Νοε 2006

Τζον Κιτς (1795 - 1821)

«Πιστεύω πως θα είμαι ανάμεσα στους Άγγλους Ποιητές μετά τον θάνατό μου», προφήτεψε ο John Keats το 1818, καθώς ξεκίνησε να γράφει το ανομοιοκατάληκτο έπος του, Hyperion. Σήμερα, αποτελεί το αρχέτυπο της Ρομαντικής ιδιοφυίας που εξερεύνησε τα όρια της φαντασίας και γιόρτασε τις απολαύσεις των αισθήσεων αλλά είχε έναν τραγικό, πρόωρο θάνατο.

Ο Edmund Wilson τον υπολόγισε σαν «έναν από τους έξι μεγαλύτερους Άγγλους συγγραφείς», και ο T.S.Elliot έπλεξε το εγκώμιο στην Σαιξπηρική ποιότητα της μεγαλοσύνης του. Πραγματικά, το έργο του επέζησε καλύτερα από των άλλων συναδέλφων του κατά την υποτίμηση της Ρομαντικής ποίησης, στις αρχές του περασμένου αιώνα.
Διάσημα ανάμεσα στα έργα του, τα Λάμια, Ιζαμπέλλα και το Η Παραμονή της Αγίας Αγνής, τα σονέτα και οι οδές του, η αλιγορική εποποιία Endymion, και η ποιητική τραγωδία σε πέντε πράξεις. Otho the Great. Ακόμη από τα διάσημα μεταθανάτια, το αποσμασματικό Η Παραμονή του Αγίου Μάρκου, και το υπέροχο La Belle Dame Sans Merci, πιθανόν η πιο διακεκριμμένη λογοτεχνικά μπαλάντα γραμμένη στα αγγλικά. «Κανείς άλλος στην Αγγλική ποίηση, εκτός απ’ τον Σαίξπηρ, έχει στην έκφρασή του, την εξαιρετικά ενδιαφέρον ευτυχία του Keats, την διάσθησή του για την απόλαυση», είπε ο Μάθιου Άρνολντ, «στην ικανότητα της νατουραλιστικής ερμηνείας, σε αυτό που λέμε φυσική μαγεία, τοποθετείται μαζί με τον Σαίξπηρ».



Τζον Κιτς (1795 - 1821)


Ο John Keats γεννήθηκε στο Λονδίνο, σε ένα διαμέρισμα που επικοινωνούσε με τον ενοικιαζόμενο στάβλο του παππού του, στο πανδοχείο Κύκνος και Στεφάνι (Swan & Hoop Inn), στις 31 Οκτωβρίου του 1795. Ήταν ο μεγαλύτερος από τα πέντε αδέρφια του, το ένα από τα οποία πέθανε σε μικρή ηλικία. Ο πατέρας του, Thomas Keats εργαζόταν ως αρχι-οικονόμος στο πανδοχείο κι η οικογένεια ευημερούσε. Ο John ήταν μόλις οχτώ ετών, όταν ο πατέρας του σκοτώθηκε σε ατύχημα ιππασίας. Τον επόμενο χρόνο, το 1805. ο παππούς του Keats πεθαίνει κι απομένει μονάχα η μητέρα του, Frances Jennings Keats, να φροντίζει για την οικογένειά της. Όταν ο μελλοντικός ποιητής ήταν δεκατεσσάρων, η μητέρα του (μετά από έναν αποτυχημένο γάμο) πέθανε από φυματίωση. Ωστόσο, ο Keats έλαβε ελευθερόφρονα παιδεία στο προοδευτικό σχολείο του Clarke, μια ιδιωτική ακαδημία στο χωριό του Enfield, δώδεκα μίλια νότια του Λονδίνου, που για οχτώ χρόνια σπούδασε αγγλική φιλολογία, μοντέρνες γλώσσες, και λατινικά. (Είχε αρχίσει να μεταφράζει το Aeneid, του Βιργίλιου, όταν ήταν ακόμα στο σχολείο.) Ο Charles Cowden Clarke, ο γιος του διευθυντή κι ιδιοκτήτη, τον θυμόταν σαν έναν ανήσυχο νέο που έκανε φίλους εύκολα και πολεμούσε παθιασμένα, όταν κάποιος τους απειλούσε. Ένας συμμαθητής και φίλος του θυμούμενος το καβγατζίδικο πνεύμα του μας λέει, πως «ο Keats δεν ήταν προσκολλημένος σε βιβλία στη παιδική του ηλικία. Είχε κλίση προς του καβγάδες. Θα καβγάδιζε με τον καθέναν.» Ο αδερφός του, George Keats θα κάνει λόγο για το ΄΄νευρικό, και νοσηρό ταμπεραμέντο του΄΄ αδερφού του (ίσως οφειλότανε σε κάποιο κόμπλεξ εξαιτίας του ύψους του – «Φτωχέ μικρέ Johnny Keats» ήταν και μετά βίας πέντε πόδια ψηλός) κι ακόμη ότι ήταν και ΄΄κομματάκι υποχόνδριος΄΄. Πραγματικά, ο Keats γράφει για τον εαυτό του: «Το μυαλό μου ήταν το πιο δυσαρεστημένο και ανήσυχο που τοποθετήθηκε ποτέ σε σώμα τόσο μικρό για αυτό.

Το 1811 ο Keats αφήνει το σχολείο του Clarke για να γίνει μαθητευόμενος χειρούργου – πρώτα στο φαρμακείο του Thomas Hammond σε μια μικρή πόλη κοντά στο Enfield και αργότερα στο Λονδίνο στο νοσοκομείο Guy. (Η χειρουργική θα γινότανε ένα αξιοσέβαστο και αξιόλογο κάλεσμα για κάποιον με τους σκοπούς του Keats: εκτός από το επάγγελμα της ιατρικής, δε χρειαζότανε πανεπιστημιακό βαθμό. Ακόμα περισσότερο, ο Keats πάντα ανέφερε ότι ήταν ΄΄φιλόδοξος, στο να κάνει στον κόσμο κάποιο καλό.΄΄) Κατά τη διάρκεια των πενταετών σπουδών του για το δίπλωμα, ο νεαρός μαθητευόμενος ολοκλήρωσε τη μετάφραση του Aeneid και ΄΄καταβρόχθησε παρά διάβασε΄΄ το Metamorphoses του Ovid, to Paradise Lost του Milton, κι άλλα βιβλία, που δανείστηκε από το σχολείο του Clarke. Αλλά το έργο που αποφασιστικά ξύπνησε την αγάπη του για τη ποίηση – τον ταρακούνησε αναπάντεχα μέσα από μια κρίση αυτογνωσίας κάνοντάς τον να διαπιστώσει τα δικά του αποθέματα φαντασίας – ήταν το Faerie Queene του Edmund Spenser. Σε κάποια στιγμή το 1814 ο Keats συνέθεσε το πρώτο ποίημά του, ΄΄Μιμούμενος τον Spenser΄΄. Αν και για τους ιατρούς συναδέλφους ήταν ένας ΄΄άεργος πεινασμένος άνθρωπος, που πάντα γράφει ποίηση΄΄, ο Keats πέρασε τις εξετάσεις για φαρμακοποιός, που του επέτρεψαν να σπουδάσει χειρούργος στις 25 Ιουλίου, του 1816.
Εν τω μεταξύ, η ποιητική του ιδιοφυΐα είχε αναγνωρισθεί και παροτρυνόταν από φίλους, όπως τον Charles Cowden Clarke και τoν J. H. Reynolds, και τον Οκτώβριο του 1816 ο Clarke τον σύστησε στον Leigh Hunt, ο οποίος ήταν ο ιδιοκτήτης του Examiner, το πιο γνωστό απελευθερωτικό ημερήσιο περιοδικό, το οποίο σύντομα έκδωσε τη σονέτα του Keats “O Solitude”. Πέντε μήνες αργότερα, στις 3 Μαρτίου του 1817, η πρώτη του ποιητική συλλογή, Poems, κυκλοφόρησε. Παρά τις υψηλές ελπίδες του κύκλου του Hunt, ήταν μια αποτυχία. Το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς, ο Keats έμενε με τον Benjamin Bailey, φοιτητή στην Οξφόρδη στο κολέγιο Μαγδαληνή. Όταν ο Bailey έδινε εξετάσεις, ο Keats δούλεψε πάνω στο Endymion, την ρομαντική αλληγορία των τεσσάρων χιλιάδων στίχων. Οι δυο τους διαβάσανε και συζητήσανε Wordsword, Hazlitt, Milton, Dante, και Shakespeare. Πίσω στο Λονδίνο, τις 22 Νοεμβρίου, του 1817, ο Keats έγραψε στον Bailey τη πρώτη από τις διάσημες επιστολές του σε φιλικά πρόσωπα (και συγγενείς) με καλαισθησία, τον κοινωνικό ρόλο της ποίησης, και της δικιάς του αίσθησης της ποιητικής του αποστολής. Σπάνια ένας ποιητής άφησε ένα τόσο αξιοσημείωτο μέρος από τις σκέψεις του στη καριέρα του και στη σχέση του με την ιστορία της ποίησης. (Τα γράμματα επίσης αποκαλύπτουν την έκπληκτη ταχύτητα με την οποία ο Keats ωρίμασε σα καλλιτέχνης.) Από τη στιγμή που εκδόθηκε το Endymion, τον Απρίλιο του 1818, το όνομα του Keats ταυτίσθηκε με το “Cockney School” του Hunt. Το περιοδικό Magazine του Tory Blackwood, έλαβε μια βίαιη επίθεση κατά του Keats που τον κατηγορούσε ως ¨αμαθή και ακαθόριστο υποκριτή¨ για τη κουλτούρα και δεν είχε κανένα δικαίωμα να φιλοδοξεί από τη ποίηση.

Παρόλο που οι αντιδράσεις των κριτικών για το Endymion υπήρξαν διάσημες για τη θηριωδίες τους, ο νεαρός ραψωδός λίγο δυσφημίστηκε από αυτές – παρά τον διάσημο σαρκασμό του Byron ότι ο Keats ``σβήστηκε από ένα άρθρο``, η αλήθεια ήταν, ότι μπήκε σε μία περίοδο εκπληκτικής απόδοσης. Ίσως την πιο αποδοτική περίοδο δημιουργικότητας που πέτυχε ποτέ άγγλος ποιητής. Το καλοκαίρι του 1818, ο Keats ταξίδεψε στη Σκωτία με τον Charles Brown, παγκόσμια γνωστό επιχειρηματία που ήταν ένας από τους πιο πιστούς του φίλους. Εκεί υποσχέθηκε: «Εδώ, θα μάθω ποίηση και στο εξής θα γράφω περισσότερο από ποτέ.» Εκείνο το φθινόπωρο άρχισε να συνθέτει το Hyperion, η μίμησή του και η πρόκληση ενάντια στο Paradise Lost του Milton. Ακόμα και οι κριτικοί είδαν το έργο του σα ένα ανώτερο επίτευγμα. Το Δεκέμβριο, μετά το θάνατο του αδερφού του Tom από φυματίωση, ο Keats πηγαίνει να ζήσει με τον Charles Brown στο Wentworth Place, στο Hampstead. Εκεί, σχεδόν αντίθετα με το χαρακτήρα του, ο νεαρός ποιητής ερωτεύεται την Fanny Brown, τη δεκαοχτάχρονη κόρη μιας χείρας γειτόνισσας του. Ένα χρόνο μετά αρραβωνιάζονται. Το 1989 ο Keats γράφει το “Η Παραμονή της Αγίας Άννης”, “La Belle Dame Sans Merci”, τις μεγαλύτερες ωδές, τη Lamia, το όραμα όνειρο του Δάντη The Fall Of Hyperion (Η Πτώση του Υπέρ), και τη τραγωδία πέντε πράξεων Onto The Great (γραμμένη σε συνεργασία με τον Brown).
Στις 3 Φεβρουαρίου, το 1820, ο Keats έπαθε πνευμονική αιμορραγία που ήταν ένα πρώιμο στάδιο φυματίωσης. Γρήγορα έσπασε τους αρραβώνες και ξεκίνησε αυτό που έλεγε “μεταθανάτια ύπαρξη”. Η καριέρα του σα ποιητής τελείωσε δραστικά, παρόλο τον τόμο Lamia, Isabela, The Eve Of St. Agnes, and Other Poems, περιέχοντας το κύριο μέρος των πιστεύω του Keats για την αθανασία, που δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο. Σε μια ανέλπιδη προσπάθεια να αναρρώσει σε ένα καλύτερο κλίμα, ο Keats ταξίδεψε με πλοίο για την Ιταλία το Σεπτέμβριο συντροφευμένος με τον ζωγράφο φίλο του Joseph Severn. Απορρίπτοντας την πρόκληση της Shelley να μείνει μαζί της στη Πίζα, οι δυο τους έφτασαν στη Ρώμη στις 15 Νοεμβρίου και νοίκιασαν δωμάτια που κοίταζαν τη Piazza di Spagna. Ο John Keats πέθανε στη Ρώμη τη νύχτα στις 23 Φλεβάρη του 1821, και θάφτηκε εκεί στις 26 Φλεβάρη στο Προτεσταντικό Νεκροταφείο. Στο νεκροκρέβατο ο Keats ζήτησε να μη γραφεί όνομα στον τάφο του, μόνο τα λόγια “Ενδάθε κοίται αυτός που το όνομα του είναι γραμμένο στο νερό“.


Το κείμενο είναι από το: The Complete Poems of John Keats, New York 1994, Modern Library Editions.


Ποιήματα του John Keats που έχουν μεταφραστεί στο παρών μπλογκ:


Δεν υπάρχουν σχόλια: