Selkies (Σέλκις)

Τα selkies, ή αλλιώς silkies ή selchies ή είναι γνωστά ακόμη και σαν roane (στα κέλτικα η φάλαινα), είναι μυθολογικά πλάσματα στην Ιρλανδική, Σκωτσέζικη κι Ισλανδική παράδοση, που μπορούν να μεταμορφωθούν από φώκιες σε ανθρώπους.

Ο μύθος έχει τις ρίζες του στα νησιά Orkney, που βρίσκονται 10 μίλια από τις βορειοανατολικές ακτές της Σκωτίας και πιστεύεται ότι κατοικούνται εδώ και 5,500 χιλιάδες χρόνια. Η αρχαιότερη καταγραφή των νησιών είναι από τον Κλαύδιο Πτολεμαίο που τα ονομάζει Ορκάδες (Orcades). Όπου orc σημαίνει το μικρό γουρούνι ή αγριογούρουνο. Όταν οι Νορβηγοί Βίκινγκ κατέκτησαν τα νησιά τον ένατο αιώνα άλλαξαν την λέξη orc με την αρχαία νορβηγική λέξη orkn που σημαίνει φώκια. Το πρόθεμα ey σημαίνει νησί. Στα νησιά Orkney, selk(ie) ή selch σημαίνει φώκια στα σκωτσέζικα από το αρχαιοαγγλικό seolh.





Ο μύθος των σέλκις μας μιλάει για πλάσματα που μεταμορφώνονται από φώκιες σε άνδρες ή γυναίκες βγάζοντας το τομάρι φώκιας που φοράνε κι όταν το ξαναβάζουν επιστρέφουν στη μορφή φώκιας που είχανε πριν. Οι ιστορίες των σέλκις αποτελούνε ρομαντικές τραγωδίες, όπου ένα σέλκι συνδέεται ερωτικά με έναν άνθρωπο. Μερικές φορές ο άνθρωπος δεν γνωρίζει ότι ο σύντροφός του είναι σέλκι και κάποια μέρα ξυπνάει για να μην ξαναδεί τον σύντροφό του ποτέ. Άλλες φορές ο άνθρωπος κρύβει το τομάρι της φώκιας του σέλκι, για να αποτρέψουν το σέλκι να μεταμορφωθεί πάλι σε φώκια και να φύγει. Ένα σέλκι μπορεί να συναντηθεί μονάχα με έναν συγκεκριμένο άνθρωπο και για ένα μικρό χρονικό διάστημα πρωτού επιστρέψει στην θάλασσα. Δεν μπορούν να ξανασυναντηθούν με τον άνθρωπο αυτόν παρά μόνο αφού περάσουν επτά χρόνια, εκτός κι αν αυτός τους κλέψει το τομάρι και το κρύψει ή το κάψει.

Οι άνδρες σέλκις είναι πολύ όμορφοι στην ανθρώπινη μορφή τους και μπορούν να σαγηνεύσουν πολύ εύκολα τις ανθρώπινες γυναίκες. Συνήθως, αναζητούν γυναίκες που είναι ανικανοποίητες με την συναισθηματική τους ζωή. Παντρεμένες γυναίκες που περιμένουν τους συζύγους τους να επιστρέψουν από το ψάρεμα. Εάν μια γυναίκα επιθυμεί να συναντήσει έναν αρσενικό σέλκι τότε θα πρέπει να πάει στις ακτές της θάλασσας και να χύσει εφτά δάκρυα στα νερά της.

Άποψη από τον κόλπο Kirkwall από τις νήσους Orkney

Αν ένας άνδρας κλέψει το τομάρι από μια γυναίκα σέλκι, αυτή θα βρεθεί υπό την κυριαρχία του – μέχρι ενός ορίου – και θα αναγκαστεί να γίνει γυναίκα του. Λέγεται ότι οι γυναίκες σέλκις γίνονται άριστες σύζυγοι, μα επειδή η πραγματική τους φύση είναι η θάλασσα θα τις δεις πολλές φορές να κοιτάνε την θάλασσα για πολλές ώρες. Κι αν βρει το χαμένο της τομάρι φώκιας, τότε θα επιστρέψει αμέσως στην θάλασσα.

Το παρακάτω παραδοσιακό τραγούδι, απ’ το αρχείο του γνωστού μουσικολόγου Frances J. Child (1825-1896), έχει τις ρίζες του στο νησί Orkney κι απαντάται σε δύο εκδοχές. Ονομάζεται The Great Silkie of Sule Skerry κι είναι γνωστό ανάμεσα στους μουσικολόγους ως Child Ballad #113. Εδώ μετέφρασα την μία εκδοχή.


Το Μέγα Σίλκι απ’ το Σουλ το Ξερονήσι
(1η εκδοχή)

Το Σίλκι είναι παράξενο πλάσμα
Αναδύεται για ν ‘αλλάξει απ’ την θάλασσα
Σε έναν άνδρα, απόκοσμος καθώς είναι,
Όταν σπίτι του, στο Σουλ το Ξερονήσι είναι.

Όταν είναι άνδρας, μια γυναίκα σαγηνεύει
Όταν είναι κτήνος, την ζωή της παίρνει.
Δέσποινες, φυλαχτείτε από εκείνον που είναι –
Ένα σίλκι που από το Σουλ το Ξερονήσι ήρθε.

Τον έρωτά του πρόθυμα τον δέχονται,
Μα αφού κάνουνε έρωτα και θα κοιμηθούν,
Ποιος είναι το τέρας που αντικρύζουν;
Ειν’ το σίλκι που ‘ρθε απ’ το Ξερονήσι Σουλ

Μια παρθένα από τις Ορκάδες νήσους,
Ένας στόχος για την γοητεία του, τα χαμόγελά του,
Ανυπόμονη για έρωτα, μα ανόητη δεν ήταν,
Γνώριζε το μυστικό του Σουλ του Ξερονησιού.

Κι έτσι, όταν το σίλκι φίλησε την κοπελιά,
Έτριψε τον λαιμό του με χόρτο από την Ορκάδα,
Αυτό είχε όπως καταλαβαίνετε, την ικανότητα την μαγική –
Να σκοτώσει το κτήνος απ’ το Σουλ το ξερο νησί.



Σύγχρονος χάρτης των νήσων Orkney. Το Ξερονήσι, Σουλ βρίσκεται μακρυά στα δυτικά των νήσων. Δεν φαίνεται στον χάρτη.


Ο μύθος των Σέλκις πιστεύεται ότι οφείλεται σε Φιλανδούς, που ταξιδεύανε με καγιάκ και φοράγανε δέρματα από φώκιες.
Τα Σέλκις στις καταχωρήσεις του καθηγητή Child είναι γνωστά κι ως Finns.

Ο μύθος των σέλκις μας φέρνει στο μυαλό τις τοπικές μας δοξασίες για τις νεράιδες. Όπου αν κάποιος καταφέρει να κλέψει το μαντήλι από μια νεράιδα, όταν αυτή θα το έχει βγάλει για να παίξει με τις αδελφές της σε ένα ποτάμι ή στέρνα ή λίμνη, τότε θα την κάνει γυναίκα του. Ιστορίες που τελειώνουν με παρόμοιους τρόπους όπως οι ιστορίες με τα σέλκις. Ρομαντικές τραγωδίες δηλαδή, με τον τελικό αποχωρισμό του παράξενου ζευγαριού.
Όμως αν ανατρέξουμε σε διάφορες παραδόσεις ανά τον κόσμο θα δούμε παρόμοιες παραδόσεις ανά τους λαούς.